FESS zatok, czyli funkcjonalna endoskopowa operacja (ang. functional endoscopic sinus surgery) to minimalnie inwazyjny zabieg z zakresu otolaryngologii stanowiący nowoczesną metodę leczenia przewlekłego zapalenia zatok przynosowych.Obecnie mikrochirurgia wewnątrznosowa uważana jest za złoty standard w operacjach zatok. Jej zastosowanie pozwala na ograniczenie bólu pooperacyjnego i skrócenie okresu rekonwalescencji.
Zabieg FESS endoskopowej operacji zatok polega na usunięciu zmian w obrębie ujść zatok przynosowych (tzw. kompleks ujściowo-przewodowy), które są przyczyną zaburzeń wentylacji i drenażu zatok przynosowych. W efekcie przeprowadzonego zabiegu oprócz wyleczenia przewlekłego zapalenia zatok, znacznie poprawia się komfort i jakość życia pacjenta – możliwe jest swobodniejsze oddychanie, a obecne wcześniej dolegliwości bólowe, migreny, czy problemy z koncentracją ustają. Zatoki przynosowe to powietrzne jamy zlokalizowane wewnątrz kości czaszki, wysłane błoną śluzową i połączone z jamą nosa przez wąskie kanały, zwane ujściami zatok.
Problemy z zatokami skutecznie utrudniają codzienne funkcjonowanie. Jednym ze schorzeń zatok jest ich zapalenie (ostre, podostre lub przewlekłe). Przewlekłe zapalenie zatok daje nieprzyjemne objawy, jak:
Często jedynym skutecznym sposobem wyleczenia przewlekłego zapalenia zatok jest FESS, czyli endoskopowa operacja zatok.
Zabieg endoskopowy zatok (FESS) wskazany jest pacjentom, u których występują:
Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych to wskazanie do zabiegu, gdy objawy utrzymują się powyżej 12 tygodni pomimo leczenia zachowawczego.
Polipy, kostniaki i śluzowiaki zatok mogą prowadzić do niedrożności i nawracających infekcji, dlatego kwalifikują się do leczenia operacyjnego.
Obecność ciała obcego w obrębie zatok wymaga usunięcia drogą endoskopową, by zapobiec powikłaniom.
Wady anatomiczne sprzyjające nawrotowym stanom zapalnym zatok mogą być skorygowane podczas zabiegu FESS.
Zabiegu endoskopowej operacji zatok nie powinno się wykonywać w przypadku:
Jak w przypadku każdego zabiegu, endoskopowa operacja zatok poprzedzona jest kwalifikacją lekarską ze specjalistą otolaryngologii. W czasie konsultacji lekarz przeprowadza wywiad z pacjentem, a także wykonuje badanie przedmiotowe pozwalające na ocenę stanu zdrowia i zakresu problemu, z jakim zgłasza się pacjent. W czasie wizyty proponowane są metody terapeutyczne, a jeśli okaże się konieczne – pacjent kierowany jest na zabieg operacji endoskopowej zatok.
Przed zabiegiem FESS konieczne jest wykonanie dodatkowych badań diagnostycznych, których listę pacjent otrzymuje od lekarza prowadzącego (przede wszystkim morfologia krwi, badanie układu krzepnięcia, CRP, poziom elektrolitów, oraz grupa krwi), a także dostosowanie się do zaleconych indywidualnie wytycznych dotyczących przygotowania do operacji.
To, na co należy zwrócić szczególną uwagę, to aby na około tydzień przed operacją nie stosować leków wpływających na krzepliwość krwi (na przykład aspiryna, polopiryna). Należy zrezygnować również z palenia papierosów. W dniu zabiegu należy zgłosić się do szpitala na czczo, czyli około 6 godzin bez jedzenia i picia.
Zabieg endoskopowej operacji zatok wykonuje się przy użyciu kamery i mikronarzędzi – najczęściej bez konieczności wykonywania żadnych cięć. Cała procedura przeprowadzana jest w znieczuleniu ogólnym. Dokładny czas trwania zabiegu jest zależny od indywidualnego przypadku, ale najczęściej FESS zatok trwa od 1,5 do 2,5 godzin.
Przebieg operacji w teorii jest dość prosty – przez otwory nosowe wprowadzany jest endoskop optyczny. Dzięki zastosowaniu kamery lekarz ma możliwość stałej kontroli przebiegu operacji na ekranie monitora – w znacznym powiększeniu. Za pomocą wprowadzonych mikronarzędzi chirurgicznych laryngolog usuwa niewielkie elementy kostne i rozszerza ujścia zatok przynosowych. Następnie usuwa wszelkie zmiany chorobowe (zalegające masy grzybiczne, masy wydzielinowe i/lub polipy), aby przywrócić prawidłowy drenaż zatok. Po zakończeniu zabiegu zakładana jest tamponada, czyli opatrunek który utrzymywany jest przez około 24 godziny.
Podczas tej samej operacji lekarz mam możliwość wykonania również innych zabiegów, takich jak:
Czas hospitalizacji po operacji endoskopowej zatok jest decyzją lekarza prowadzącego – najczęściej pacjent opuszcza szpital dzień po zabiegu.
Po operacji endoskopowej zatok (FESS) pacjent powinien unikać wysiłku fizycznego, schylania się, dźwigania oraz podróży lotniczych przez co najmniej kilka tygodni. Istotnym elementem rekonwalescencji jest codzienne płukanie nosa roztworem soli fizjologicznej lub specjalnym preparatem do irygacji – zabieg ten oczyszcza zatoki z wydzieliny, skrzepów i pozostałości pooperacyjnych, wspomagając gojenie i minimalizując ryzyko infekcji. Lekarz może zalecić również stosowanie donosowych glikokortykosteroidów, antybiotyków lub leków przeciwalergicznych, które należy przyjmować zgodnie z indywidualnymi zaleceniami.
Przez około miesiąc od endoskopii zatok pacjent powinien regularnie stawiać się na wizyty kontrolne w klinice, zazwyczaj co 7–10 dni. Podczas tych spotkań laryngolog ocenia stan gojenia, usuwa zalegającą wydzielinę, a w razie potrzeby koryguje leczenie farmakologiczne. W tym czasie warto również unikać kontaktu z dymem papierosowym, kurzem i innymi czynnikami drażniącymi błonę śluzową nosa. Sumienne przestrzeganie zaleceń pooperacyjnych znacząco wpływa na skuteczność leczenia i minimalizuje ryzyko nawrotów lub powikłań.
FESS zatok jest metodą minimalni inwazyjną, ale jak większość zabiegów wiąże się z pewnym ryzykiem powikłań pozabiegowych. Do najczęściej wymienianych powikłań zalicza się m.in.:
Krwawienia z nosa po zabiegu FESS mogą wystąpić zarówno bezpośrednio po operacji, jak i kilka dni później, zwykle w wyniku uszkodzenia naczyń błony śluzowej.
Zrosty wewnątrznosowe to nieprawidłowe połączenia tkanek w jamie nosowej, które mogą utrudniać drożność nosa i wymagać dalszego leczenia.
Cena endoskopowej operacji zatok (FESS) ustalana jest indywidualnie i zależy od rozległości zabiegu, rodzaju zmian w obrębie zatok oraz stanu ogólnego pacjenta. Koszt może obejmować nie tylko samą operację, ale również konsultacje przedzabiegowe i opiekę pooperacyjną. W celu uzyskania szczegółowych informacji warto skonsultować się z chirurgiem w Krakowie, który przedstawi plan leczenia oraz orientacyjną wycenę.