Operacyjne leczenie wodniaka jądra jest zabiegiem wykonywanym u chłopców zwykle w 2. roku życia (w przypadkach, gdy nie dojdzie do ich samoistnego zaniku wodniaka w 1. roku życia). Zabieg w skrócie polega na podkłuciu kanału wodniaka, który łączy go z jamą brzuszną.
Wodniak jądra jest to nagromadzenie się płynu w osłonach jądra, przez co dochodzi do zwiększenia objętości moszny. Zwykle wodniak jest stanem, z którym nie wiążą się żadne konsekwencje kliniczne. Tym samym operacja wodniaka jądra u dziecka nie zawsze jest konieczna. Około 80% wodniaków, które zostały zdiagnozowane w pierwszym roku życia samoistnie zanika. Czasami też ilość płynu w osłonkach jądra jest na tyle mała (w zasadzie widoczna jedynie podczas badania USG), że nie wymaga leczenia operacyjnego. Do leczenia zabiegowego kwalifikują się wodniaki, które pojawiają się codziennie, są łatwo widoczne gołym okiem i podczas badania palpacyjnego.
Wodniaki jądra dzieli się na komunikujące i niekomunikujące. Wodniak komunikujący tworzy się w konsekwencji niezarośnięcia wyrostka pochwowego otrzewnej – struktury anatomicznej, która ma połączenie z jamą otrzewnej w jamie brzusznej i w warunkach fizjologicznych, po zstąpieniu jądra do moszny, takie połączenie traci i okrywa jądro jako cienka błona od przodu. Jeśli tak się nie stanie i połączenie jest ciągle drożne, płyn z jamy otrzewnej może przedostawać się niżej i powodować wodniaka jądra. Wodniak może zawierać od kilkudziesięciu do kilkuset mililitrów płynu. Płyn w osłonkach jądra w przypadku wodniaka komunikującego pochodzi z jamy otrzewnej. Może być też produkowany przez same osłonki jądra.
U starszych chłopców przeważają wodniaki niekomunikujące. W takich przypadkach operacyjne leczenie wodniaka jądra przeprowadza się w celach kosmetycznych. Ma na celu przywrócenie prawidłowego wyglądu narządów płciowych i ograniczenie ewentualnego dyskomfortu psychicznego związanego z asymetrią moszny. Leczenie wodniaka jądra polega na usunięciu i zabezpieczeniu osłonek jądra przed ponownym gromadzeniem się płynu.
Leczenie wodniaka jądra i powrózka nasiennego obejmuje podobne postępowanie diagnostyczne i chirurgiczne, ponieważ obie jednostki chorobowe mają zbliżoną etiologię – są związane z obecnością płynu surowiczego w nieprawidłowo zamkniętym uchyłku otrzewnej. W przypadku wodniaka jądra płyn gromadzi się w osłonkach jądra, natomiast w wodniaku powrózka nasiennego – wzdłuż przebiegu powrózka, powyżej jądra, najczęściej w kanale pachwinowym lub tuż poniżej.
Wodniak powrózka nasiennego, choć rzadziej rozpoznawany, jest w istocie wariantem tej samej patologii. Różnica polega na lokalizacji przestrzeni, w której dochodzi do nagromadzenia płynu. W odróżnieniu od wodniaka jądra, uchyłek pochwowy w tym przypadku nie łączy się z jamą osłonki surowiczej jądra, a utworzona torbielowata struktura leży na przebiegu powrózka – pomiędzy pierścieniem pachwinowym wewnętrznym a górnym biegunem jądra.
Leczenie zarówno wodniaka jądra, jak i powrózka nasiennego polega na chirurgicznym usunięciu nagromadzonego płynu oraz zamknięciu drożnego uchyłku, jeśli taki występuje. Operacja wodniaka jądra u dziecka wykonywana jest zwykle w trybie planowym, w znieczuleniu ogólnym, a jego celem jest zapobieżenie nawrotom, eliminacja ryzyka powikłań oraz poprawa wyglądu moszny lub pachwiny. W przypadku wodniaka powrózka, ze względu na umiejscowienie zmiany, operacja może wymagać precyzyjniejszego dojścia chirurgicznego – zazwyczaj z cięcia w pachwinie.
Wodniak jądra u dziecka może rozwinąć się w odpowiedzi na różne czynniki, takie jak intensywniejsza aktywność fizyczna, początek pionizacji (przyjmowanie przez dziecko pozycji stojącej) czy przebyte infekcje – zarówno wirusowe, jak i bakteryjne. W takich momentach otrzewna może produkować nadmierne ilości płynu, który przedostaje się do osłonek jądra, powodując ich widoczne powiększenie. Wodniak nie zawsze jest powodem do niepokoju, jednak każda asymetria moszny lub nietypowe zgrubienie powinny być skonsultowane z lekarzem.
Pierwszym specjalistą, do którego warto się zgłosić, jest pediatra lub lekarz rodzinny – to on może wstępnie rozpoznać zmiany i wystawić skierowanie do odpowiedniego specjalisty. Ostateczną diagnozę i decyzję o ewentualnym leczeniu podejmuje chirurg dziecięcy lub urolog dziecięcy. Jeśli interesuje Cię poradnia urologiczna dla dzieci w Krakowie, warto skorzystać z usług naszej placówki, która specjalizuje się w diagnostyce i leczeniu schorzeń układu moczowo-płciowego u najmłodszych pacjentów.
Diagnostyka wodniaka jądra opiera się na badaniu fizykalnym, podczas którego lekarz stwierdza obecność miękkiego, elastycznego guza w mosznie z wyczuwalnym jądrem oraz napiętą skórą. Na podstawie wywiadu można określić, czy mamy do czynienia z wodniakiem komunikującym (zmiennym w ciągu dnia i nasilającym się podczas infekcji), czy niekomunikującym. Kluczowe znaczenie ma badanie USG, które pozwala ocenić charakter zmiany i różnicować ją z przepukliną lub patologiami nowotworowymi – dostępne w pracowni USG w Krakowie. W razie potrzeby można uzupełnić diagnostykę obrazową, korzystając z usług pracowni RTG. Wyniki badań stanowią podstawę do podjęcia decyzji o dalszym leczeniu – obserwacji lub interwencji chirurgicznej.
Wskazaniem do zabiegu jest nieustąpienie wodniaka po ukończeniu 2. roku życia dziecka. Początkowo każdy wodniak podlega obserwacji, aby ocenić, czy stale się nie powiększa. Operacja wodniaka jądra u dziecka najczęściej ma charakter profilaktyczny, ponieważ z upływem czasu wodniaki komunikujące mogą zamienić się w przepuklinę, mogą też powiększyć się do znacznych rozmiarów, które estetycznie będą nieakceptowalne dla wielu pacjentów. W takich przypadkach operacyjne leczenie wodniaka jądra ma charakter kosmetyczny. Zabieg u dziecka jest mniej skomplikowany niż w przypadku osoby dorosłej. Dlatego też, jeśli sytuacja tego wymaga, operacja wykonywana jest z wyprzedzeniem.
Operacja wodniaka jądra jest wykonywana w ramach chirurgii jednego dnia i sam zabieg trwa około 15-25 minut. U dzieci wykonuje się go w znieczuleniu ogólnym – przed operacją lekarz upewnia się, czy dziecko nie jest uczulone na żadne ze środków anestetycznych. Do operacji dziecko musi być na czczo, co oznacza, że ostatni posiłek stały dziecko może spożyć do 6 godzin przed operacją. Podobnie w przypadku napojów – dziecko nie może ich spożywać 6 godzin przed wyznaczoną godziną zabiegu.
W przypadku usunięcia wodniaka, specjalista zabiegowy przeprowadzi zabieg metodą Bergmanna lub metodą Winkermanna, które są do siebie bardzo podobne i różnią się jedynie postępowaniem z osłonkami wokół jądra – w przypadku metody Bergmanna są one usuwane, a w przypadku metody Winkermanna jedynie wywijane i zszywane. Dostęp do wodniaka w przypadku dzieci uzyskuje się przez przez pachwinę. W przypadku nastolatków (jak również u dorosłych) dostęp do wodniaka uzyskuje się przez wykonanie nacięcia w obrębie moszny.
Po zabiegu mały pacjent zostaje przewieziony na salę wybudzeniową, gdzie mogą czekać na niego rodzice lub opiekunowie, by w bezpiecznych i kontrolowanych warunkach go wybudzić i przez krótki czas obserwować pod kątem nagłych efektów niepożądanych. Po kilku godzinach w Szpitalu dziecko jest z kompletem zaleceń wypisywane do domu. Kontrola po operacji zalecana jest po upływie około 6-8 tygodni od zabiegu.
Przeciwwskazania do operacji wodniaka jądra u dziecka obejmują głównie:
Wodniaki niekomunikujące, które operuje się często ze względów czysto kosmetycznych czasami lepiej zostawić bez ingerencji chirurgicznej. Należy zdawać sobie sprawę, że część takich wodniaków może nawracać lub goić się długotrwale ze sporym obrzękiem.
Choć operacja wodniaka jądra jest zabiegiem bezpiecznym i obarczonym bardzo małym ryzykiem powikłań, możliwe powikłania operacji wodniaka jądra obejmują:
W zdecydowanej większości przypadków operacja wodniaka jądra u dzieci realizowana jest bezpłatnie, w ramach świadczeń gwarantowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Wymaga to jednak odpowiedniego skierowania – najpierw od lekarza rodzinnego lub pediatry, a następnie od specjalisty, najczęściej chirurga dziecięcego lub urologa dziecięcego. Po przeprowadzeniu diagnostyki pacjent zostaje zakwalifikowany do zabiegu i wpisany na listę oczekujących. W Krakowie dostępnych jest kilka ośrodków realizujących tego typu procedury w ramach umowy z NFZ, dlatego warto skonsultować się ze specjalistą, który pokieruje dalszym postępowaniem i pomoże wybrać odpowiednią placówkę.
W przypadku operacji przeprowadzanej prywatnie cena zabiegu ustalana jest indywidualnie w zależności od przypadku medycznego. W celu poznania szczegółów zachęcamy do kontaktu z lekarzem specjalistą.